خبرگزاری ایاگنا :حرف و حدیث‌های زیادی در مورد کیفیت بذر وارداتی و اینکه کشاورزان را مجبور می‌کنند، از فلان فروشگاه بذر تهیه کننده وجود دارد و کیفیت پایین کودهای وارداتی هم که جز افزایش هزینه برای کشاورزی در پی ندارد، موضع دیگری بود که ما را بر آن داشت تا پاسخ آن را از زبان متولی این امر یعنی مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی بپرسیم.
شرکتی دولتی با 80 سال قدمت که این روزها سخن از واگذاری آن به بخش خصوصی به گوش می‌رسد و یزدان سیف مدیرعامل آن هم این کار را مثبت می‌داند.
وی در یک ساعت مصاحبه رو در رو به ما گفت که توزیع بذر تاریخ گذشته یا تقلبی معنا ندارد. قاچاق بذر نداریم و دریافت پورسانت برای خرید از یک شرکت خارجی هم اصلاً صحت ندارد. پس از این مصاحبه احساس کردیم اصلا مشکلی در حوزه کود و بذر وجود ندارد!
ایاگنا: بذر به عنوان یکی از نهاده‌های مهم کشاورزی در افزایش میزان عملکرد در هکتار و کاهش آفات کشاورزی باید مورد توجه قرار گیرد، اما متاسفانه خبرهایی به گوش می‌رسد که ورد بذرهای بی‌کیفیت از طریق قاچاق سبب لطمات زیادی به کشاورزان شده است!
سیف: چنین چیزی صحت ندارد و اگر هم وجود داشته باشد میزان آن بسیار ناچیز است، چرا که مبادی ورودی در مورد واردات بذر و دانه‌ها به شدت حساس هستند و دستگاه‌های ایکس‌ری با مشاهد هرگونه دانه کشاورزی آن را به بخش قرنطینه هدایت می‌کنند. در عین حال به دلیل حجم و هزینه‌های حمل قاچاق کسی وارد قاچاق این محصول نمی‌شود. مگر اینکه مقدار کمی توسط مسافر و از طریق چمدانی وارد کشور شده باشد.
تولید بذر به طور کل مقوله دانش‌بنیانی است. در عین حال ما در مباحث اقتصادی چیزی با عنوان هزینه نهایی تولید داریم، در تولید بذر شرکت‌هایی که به فناوری تولید این محصول دسترسی دارند، باید مراقب سرقت دانش تولید بذر مرغوب باشند، چرا که هزینه تحقیقات برای تولید یک بذر مرغوب در دنیا بسیار بالا است. برای همین شرکت‌های بزرگ تولیدکننده بذر در دنیا به سمت جوینت ونچر (مشارکت در تولید) پیش می‌روند. تا وقتی که یک ماه بذر تولید کردند، فروش بیشتری در سطح گسترده‌تری داشته باشند و از بنگاه‌های بزرگ دنیا به سمت ادغام پیش می‌روند، تا جایی که شرکت مونسانتو (یکی از 5 شرکت تولیدکننده بذر مرغوب در دنیا) متشکل از 45 شرکت است. جالب‌تر اینکه چند شرکت بزرگ تولیدکننده بذر در دنیا تولید بذر محصولات مختلف را بین یکدیگر تقسیم کرده‌اند، تا برایشان مقرون به صرفه باشد و اکنون تولید بذر دانه روغنی یا سبزی و صیفی هر یک مختص به یک شرکت بزرگ است.
ایاگنا: برای تولید یک بذر مرغوب در کشور سال‌ها زمان لازم است و محققان داخلی می‌گویند، تا ما به فناوری یک گونه بذر دست یابیم، شرکت‌های قدر دنیا نوع جدیدتری را وارد بازار می‌کنند. پس چگونه می‌توانیم وارد حوزه تولید بذر در راستای اقتصاد مقاومتی و قطع وابستگی به بذرهای وارداتی شویم.
سیف: هیچ کشوری بدون مشارکت با شرکت‌های صاحب برند تولیدکننده بذر خارجی نتوانسته است در این حوزه موفق شود و در منطقه ما کشورهایی همچون هند، چین، ترکیه و پاکستان از جمله کشورهایی هستند که در تولید بذر بامشارکت طرف خارجی حرفی برای گفتن دارند.
ایاگنا: پس چرا ما نتوانسته‌ایم در این حوزه وارد شویم؟
سیف: این کشورها شرکت‌های خارجی صاحب برند از جمله شرکت سینجنتا را به مشارکت دعوت کرده که تکنولوژی از سوی طرف خارجی سرمایه‌گذاری و نیروی کار هم از سوی کشور متقاضی بوده است و پروژه‌های مشترک زیادی را برای تولید بذر تعریف کرده‌اند، چرا که در کشورهای مختلف اقلیم حرف اول را برای تولید بذر می‌زند.
ایاگنا: شرکت خدمات حمایتی کشاورزی به عنوان بازوی وزارت جهاد کشاورزی چند درصد از تامین بذر کشور را برعهده دارد؟
سیف: سالانه 82 هزار تن بذر گواهی شده گندم را در داخل تولید می‌کنیم، اما مشکل اینجاست که برخی محصولات از جمله ذرت،خودگُشن (نری و مادگی در کنار هم) نیست و برای به بار نشستن محصول باید در هر هکتار به ازای هر سه لاین ذرت مادگی یک لاین پدری کشت شود، تا محصول به بار بنشیند و همین مساله سبب کاهش عملکرد در هکتار میشود، اما شرکت‌های بزرگ خارجی با تلقیح در بذر، بذرهای هیبریدی تولید کرده‌اند که سبب عملکرد در هکتار شده است. البته بذر op هم داریم که ریسک بالایی دارد، چرا که ممکن است زمان رسیدگی بذر مادگی رسیده باشد، اما لاین نر هنوز به بلوغ نرسیده باشد که در تولید محصول مشکل آفرین است که در بذرهای هیبریدی این طور نیست. در کنار آن میزان مصرف آب هم برای ما بسیار مهم است و اکنون به سمت کشت نشایی می‌رویم.
ایاگنا: الان چند درصد از بذر کالاهای استراتژیک از جمله گندم از نوع هیبریدی استفاده میشود؟
سیف: بذر گندم جزو بذرهای خودگشن (نری و مادگی در کنار هم) است که نیازی نیست روی نوع هیبرید آن کار شود. اما در مورد ذرت این گونه نیست. باید یک چهارم زمین به لاین پدری برای بارور شدن محصول اختصاص یابد.
ایاگنا: گفته میشود بذر مورد نیاز از کشورهای خاص خریداری میشود و این مسئله مطرح است که شرکت‌های خارجی پورسانت‌های خوبی به واسطه‌های خرید بذر می دهند؟ چگونه است که با وجود بذرهای مرغوب در دنیا که برخی افراد با خود می‌آورند و در کشت هم نتیجه خوب میشود، ما از واردات چنین گونه‌هایی محرومیم؟
سیف: شرایط اقلیمی کشور تولید کننده بذر و متناسب بودن آن با آب و هوای ما در انتخاب و خرید بذر بسیار مهم است و برای ما محدودیت ایجاد می‌کند. مثلاً در حوزه های سردسیری تخصص پیدا کرده‌‌ایم که بذر آن تا شش درجه توان مقاومت داشته باشد و محققان مرکز تحقیقات به ما می‌گویند کدام بذر از کدام شرکت با اقلیم ما سازگار است، ولی در مورد پورسانت و این گونه مسائل اطلاعی ندارم. آنها که گرفته‌اند باید بگویند. ما الان کود هم وارد می‌کنیم، مگر پورسانتی بابت آن گرفته‌ایم؟ شرکت‌های دولتی از آن منع هستند.
ایاگنا: البته برخی ادعا می‌کنند که امکان سند سازی وجود دارد و مسئول خرید به طرف فروشنده اعلام می‌کند که فاکتور فروش را مطابق با میل او صادر کند و رقمی برای واسط خریدار در نظر گرفته شود. یعنی شما چنین مسئله‌ای را رد می‌کنید؟
سیف: در دنیا آن قدر سیستم‌ها به صورت شبکه به هم متصل شده که هر گونه اقدام خلاف سند یعنی پولشویی. و ما هم عضو کنوانسیون پولشویی هستیم و امکان این گونه کارها قاعدتا نباید باشد من نفی نمی‌کنم و ممکن است جایی چنین تخلفی بوده باشد، اما در کشورهای بزرگ دنیا پرداخت‌ها باید با فاکتور همخوانی داشته باشد.
طرف خارجی هر پیش فاکتوری که برای ما صادر می‌کند، باید یک نسخه هم به دارایی بدهد.
(با نیش خند) ما تجربه چنین کاری را نداریم.
ایاگنا: برخی می‌گویند کیفیت گندم تولیدی در داخل کشور پایین است و برای دریافت گندم با گلوتن بالاتر باید آن را وارد کنیم، نوع بذری که برای گندم تولید داخل استفاده میشود، در چه سطحی است؟
سیف: کیفیت گندمی که در داخل تولید می شود، عالی است که هم برای نان و هم برای بیسکوئیت و شیرینی قابل مصرف است. البته برخی اقلام تولید شده در غرب کشور برای مصرف نانوایی ضعیف است، اما در بسیاری استان‌ها از جمله استان گلستان،خوزستان و دشت مغان در حد عالی هستند و قابل رقابت با گندم‌های کانادا و استرالیا است.
ایاگنا: چند وقت پیش یکی از خبرگزاری‌های معتبر خارجی اعلام کرده بود، هفت شرکت بزرگ تولید کننده بذر در دنیا 17 درصد درآمدشان را صرف تحقیقات می‌کنند .شما چقدر برای امر تحقیقات بودجه می‌گذارید و آیا اصلا بودجه‌ای برای این کار اختصاص می‌یابد؟
سیف: در کشورهای خارجی شرکت معتبری همچون سینجنتا از مجموع 13.4 میلیارد دلار درآمدش؛ 1.4 میلیارد دلار را صرف تحقیقات کرده و نسبت به سال قبل سه درصد کاهش داشته است.
ایاگنا: چرا ما در بخش تحقیقات و تولید بذر که یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است، سرمایه گذاری نکرده‌ایم؟
سیف: الان با قبل تحریم تفاوت کرده و شرکت‌های بزرگ دنیا نگران سیاست‌های تجاری ترامپ رییس جمهور جدید آمریکا هستند و نمی‌دانند که می‌توانند در ایران سرمایه گذاری کنند یا نه! ولی یقین کنید هیچ راهی جز مشارکت با شرکت‌های بزرگ دنیا نداریم و نباید چرخ دنده را از ابتدا ساخت مضاف بر انکه هزینه تحقیق و تولید بذر جدید بسیار بالاست و برای کشاورز مقرون به صرفه نیست.
ایاگنا: الان قیمت‌های بذر تولید داخل با مشابه خارجی چقدر تفاوت دارد؟
سیف: ما بذر گندم را کیلویی 1600 تومان می‌فروشیم. ولی در کشورهای دیگر از محل فروش محصول حقوق تولید کننده بذر را می‌پردازند.
ایاگنا: می‌گویند بذرهای تاریخ گذشته با بسته بندی جدید وارد کشور شده؟ شما اطلاعی از این موضوع دارید؟
سیف: چنین گزارشی نداشته‌ایم و ما هم بذر تولید همان سال را وارد می‌کنیم. مضاف بر آنکه عمر مفید و بازدهی در بذور مختلف فرق می‌کند مثلاً عمر مفید دانه‌های روغنی کوتاه تر و بذر برنج طولانی‌تر است و در نهایت اینکه بازدهی بذرهای تاریخ گذشته، بسیار پایین است.
مضاف بر آنکه خود ما در آغاز فصل زراعی بذرها را به موسسه تحقیقات تولید نهال و بذر می‌دهیم که آنها پس از آزمایش و تایید کیفیت اجازه توزیع را به ما می‌دهند. یعنی این گونه نیست که بذر 10 سال گذشته را به راحتی بفروشم.
ایاگنا: ولی این اتفاق در بازار بذر می‌افتد!
سیف: حداقل ما این جوری نیستیم.
ایاگنا: یکی دیگری از مسایلی که در حوه بذر اتفاق می افتد، این است که وارد کنندگان محصولات کشاورزی تمایل چندانی به واردات بذر مرغوب ندارند، چرا که منافعشان در وادات کالاهای مشابه به خطر می‌افتد؟
سیف: اقتصاد به نوعی میدان جنگ است و شوخی بردار نیست. همین دوسال اخیر که فعالیت شرکت خدمات حمایتی کشارزی بیشتر شده همه شرکتها برایش خط و نشان می‌کشند و تهدید می‌کنند.
ایاگنا: فکر می‌کنید اگر شرکت خدمات حمایتی کشاورزی در راستای خصوصی سازی واگذار شود، اوضاع بذر و کود و تامین آن بهتر میشود؟
سیف: ما تکلیف شرعی و قانونی داریم که این شرکت را برای فروش آماده کنیم. ولی یک عده از حضور شرکت خدمات حمایتی در قالب بخش کشاورزی می‌ترسند. چون در این صورت این شرکت می‌تواند وارد قراردادهای بزرگ جدید با مشارکت با شرکت‌های تولیدی بذور با دست باز‌تر وارد شود. این شرکت 80 سال سابقه را با خود حمل می‌کند و برخی داشتند این شرکت را از داخل از بین می‌بردند. بدهی مطالبات را از دولت مشخص کردیم و امروز این بدهی‌ها را تهاتر می‌کنیم و به یک ثبات در ساختار مالی می‌رسد تا بخش خصوصی بداند قرار است چه شرکتی را بخرد. یک زمانی اینجا یک اداره توزیع کود شیمیایی به عنوان عامل وزارت جهاد کشاورزی بود که می‌گفتند، فلان کود را بخر و توزیع کن. اما امروز این شرایط تغییر کرده است و در دنیا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
