وزیر جهاد کشاورزی ابتدای آبان‌ماه سال جاری توقف بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال را به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور ابلاغ کرد. در این ابلاغیه به متولی مدیریت عرصه‌های جنگلی شمال یک ماه فرصت داده شده بود تا برنامه‌های خود برای اجرای تصمیم دولت را به وزارت جهاد کشاورزی ارسال کند.
طی هفته گذشته با پایان یافتن زمان تعیین شده از سوی محمود حجتی، برنامه عمل اجرای سیاست‌های دولت از سوی سازمان جنگل‌ها به دفتر وزیر جهاد کشاورزی ارسال شد. برای اطلاع از جزئیات این برنامه با ناصر مقدسی، قائم‌مقام سازمان جنگل‌ها و رییس شورای عالی جنگل به گفت‌وگو نشسته‌ایم:
چه برنامه عملی را به دفتر وزیر جهاد کشاورزی ارسال کرده‌اید؟ تفاوت این برنامه با دستورالعملی که تدوین آن به دانشگاه تربیت مدرس واگذار شده، چیست؟
بر اساس ابلاغیه ۱۰ ماده‌ای وزیر جهاد کشاورزی مسایل مختلف حفاظت و جلوگیری از بهره‌برداری تجاری و غیره مورد توجه قرار گرفته که در نامه ارسالی به دفتر وزیر، ما به آن پاسخ داده‌ایم. اما بحث قرارداد با دانشگاه تربیت مدرس یک بحث کاملا تخصصی است. این دانشگاه شرح خدمات طرح‌های جدید جنگلداری را تدوین کرده و شاخص‌های تنوع زیستی و غیره را تعریف خواهد کرد. در واقع این قرارداد به یکی از بندهای مورد نظر وزیر در ابلاغیه مرتبط است. سازمان جنگل‌ها از ابتدای سال ۹۳ بر اساس ماده ۶ مصوبه بهینه سازی و پایش یک روند کاهنده در برداشت چوب از جنگل‌ها را در پیش گرفته بود. در واقع از سال ۹۳ در قالب برنامه ملی جنگل خود سازمان جنگل‌ها، در بخش راهبرد رویشگاه جنگل‌های هیرکانی، مسئله استراحت را به عنوان سناریوی مورد تایید پیشنهاد کرده بود. منتها مسئله استراحت و تنفس جنگل یکسری الزامات دارد. در کشورهایی مثل چین، فیلیپین، تایلند، کره جنوبی، ژاپن، ویتنام و غیره تصمیم گرفته شده که بهره‌برداری تجاری و چوب را از جنگل‌ها متوقف کنند. با توجه به اهمیت جنگل‌های طبیعی و کارکرد اکولوژیکی آن در بحث تامین آب، در مقطعی که بسیاری از کشورهای جهان درگیر مسئله خشکسالی هستند، تصمیم به قطع بهره‌برداری از جنگل گرفته شد، اما کل نظام حاکمیتی این کشورها در خدمت این تصمیم و سیاست قرار گرفته است. مفهوم بحث من این است که سازمان جنگل‌ها و هیچ نهاد دیگری به تنهایی قادر نیست این تحول بنیادین را انجام دهد.
سازمان جنگل ها به کمک چه دستگاه‌هایی برای اجرای تنفس نیاز دارد؟
ما مسئله تنفس و استراحت را در بسیاری از کشورها داریم و آن کشورها به لحاظ منافع ملی در یک مقطعی تصمیم گرفته‌اند که مسئله تنفس را اجرایی کنند. در ۱۰ ماده برنامه عملی که به دفتر وزیر جهاد کشاورزی ارسال شده، بحث‌های مختلفی مطرح است. در یکی از بندهای این نامه به بحث اخذ سند مالکیت اشاره شده و پیشنهادات خود در این رابطه را ارایه کردیم. قسمت اعظم اسناد مالکیت عرصه‌های طبیعی گرفته شده‌است، اما در کاداستر یا حدنگاری عقب هستیم. در نامه ارسالی به وزیر آمادگی سازمان جنگل‌ها برای سرعت بخشیدن به حدنگاری عرصه‌های جنگلی اعلام شده است. بحث تفکیک اراضی جنگلی از اراضی اشخاص هم مطرح شده و اعلام کردیم که سالانه قادریم چقدر کار کنیم. در ارتباط با تقویت نیروهای حفاظتی و ناظرین هم صحبت کردیم. ضرورت تقویت بخش‌های مربوط به گیاهپزشکی با توجه به احتمال و ریسک وقوع بیماری‌ها و آفاتی نظیر شب پره شمشاد مطرح شده و اعتبارات مورد نیاز برای تقویت این بخش را اعلام کردیم. در مورد جایگزینی سوخت که قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و سایر قوانین وزارت نفت را مکلف به همکاری با سازمان جنگل‌ها کرده بود نیز مباحثی را مطرح کردیم. اینها مسایلی است که وظایف دستگاه‌های مختلف را تبیین می‌کند.
در بحث مبارزه با شب پره سازمان حفظ نباتات متولی است؟
بله، در نامه ارسالی به وزیر خواستیم که سازمان حفظ نباتات دپارتمان و بخش آفات و نباتات جنگل‌ها و مراتع را کاملا تقویت و تجهیز کند تا بتواند هم در مبارزه با آفات قرنطینه‌ای نقش ایفا کند و هم اگر آفتی درجنگل طغیان کرد، بلافاصله وارد عمل شود. در مورد بحث دام طرح موضوع کردیم که تعداد دام باقی مانده چقدر است و چه مکانیزمی باید برای تعدیل آن باشد. در مورد مکانیزم معادن و طرح‌های عمومی و عمرانی صحبت کردیم. بسیاری از مسایل دیگر نظیر راه و ایجاد جاده جنگلی نیز مسایلی را مطرح کرده‌ایم. سازمان جنگل‌ها از تیر ماه سال ۹۳ راهسازی جنگلی را متوقف کرده است. یعنی عملا خودمان در داخل سازمان از آن تاریخ راه سازی در جنگل را به لحاظ اینکه جاده کافی درجنگل وجود داشت، ممنوع اعلام کردیم و از این پس نیازی به ساخت جاده در جنگل نخواهیم داشت.
با توجه به توقف ساخت جاده‌های جنگلی، با اجرای طرح تنفس به دنبال توقف ساخت راه‌های مواصلاتی عمومی از درون جنگل‌ها نیز خواهید بود؟
به طور قطع ما برای اجرای چنین طرح‌هایی نقش بازدارنده خواهیم داشت. در بندهایی که به فعالیت‌های عمرانی مخرب در جنگل اشاره شده است، موضوع راه‌های مواصلاتی عمومی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در مورد اینکه با اجرای تنفس طرح جایگزین ما برای مدیریت جنگل چه باشد، در نامه به وزیر جهاد کشاورزی توضیح داده شده است. سازمان جنگل‌ها برای ۱۰۳ حوزه جنگلی شمال کشور طرح جدید در دست تهیه دارد. دانشگاه تربیت مدرس در حال تدوین این دستورالعمل جدید است. از ویژگی‌های برنامه عملی که به وزیر اعلام کردیم، این است که تمام سطوح جنگل که حدود ۸۰۰ تا ۸۵۰ هکتار عرصه جنگلی فاقد پوشش طرح است، با اجرای تنفس زیر پوشش طرح قرار می‌گیرد. یعنی نه تنها دنبال رهاسازی جنگل نیستیم، بلکه قائلیم که حدود ۵۰ درصد از جنگل‌های ما که بدون متولی است، زیر پوشش طرح‌های حفاظتی و حمایتی قرار گیرند.
فکر می‌کنید چه تعداد مجری برای مدیریت سطوح بدون طرح نیاز داشته باشید؟
این مسئله به برنامه ریزی‌های انجام شده بستگی دارد. ما در نامه به وزیر پیشنهاد دادیم که طرح‌های جنگل‌های بدون طرح را به کارگزاران دارای صلاحیت، واگذار کنیم. این کارگزارن می‌توانند تشکل‌های محلی، شرکت‌های فنی و غیره باشد. پیش‌بینی کردیم که در زمان استراحت، تمام سطوح طرح‌های شمال تحت پوشش اقدامات حفاظتی حمایتی و اقدامات اجتناب ناپذیر باشد.
